24
Aralık 1999
SİRKÜLER
NO: YMM-1244-99/133- VUK - KDV
Konu
: Marmara Bölgesi’ndeki depremler nedeni ile oluşan mücbir sebep halinin bir
kısım mükellefler için sonra erdiğine ilişkin 282 numaralı VUK tebliği
yayımlanmıştır. Tebliğ’de ayrıca fevkalade amortisman, takdir komisyonları,
depremde zayi olan defter ve belgelerin durumu ve KDV hakkında da açıklamalar
bulunmaktadır.
21 Aralık 1999 tarih ve
23913 sayılı Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan 282 sayılı Vergi Usul Kanunu
Genel Tebliği ile Marmara Bölgesi’nde meydana gelen depremler nedeni ile oluşan
mücbir sebep hali, depremlerde zayi olan sabit kıymetlere ilişkin fevkalade
amortisman, takdir komisyonları, depremde zayi olan defter ve belgelerin durumu
ve KDV hakkında açıklamalarda bulunulmuştur.
277 Sıra No'lu Vergi Usul
Kanunu Genel Tebliği (bkz. 2 Eylül 1999 tarih ve 99/080 sayılı sirkülerimiz)
ile 17/8/1999 tarihinde Marmara Bölgesinde meydana gelen depremin mücbir sebep
hali kapsamına girdiği ve depremden etkilenen Kocaeli, Sakarya, Yalova
İllerinin merkez ve ilçeleri, Bolu İlinin Düzce, Gölyaka, Gümüşova, Cumayeri ve
Çilimli İlçelerinde mükellefiyet kaydı bulunan tüm mükelleflerin, İstanbul,
Eskişehir ve Bursa İllerinde mükellefiyet kaydı bulunan mükelleflerden ise
sadece depremden zarar görenlerin mücbir sebep halinin bulunduğunun kabul
edildiği, bu mükelleflerin mücbir sebep hali sayılan süre içine rastlayan
beyannameleri vermek ve bu beyannameler üzerinden tahakkuk edecek vergileri ödemek
zorunda bulunmadıkları belirtilmiş, ancak mücbir sebep halinin sona ereceği
tarihin daha sonra Maliye Bakanlığı’nca ilan edileceği açıklanmıştı.
Ayrıca, 406 (24 Eylül 1999
tarih ve 23826 sayılı Resmi Gazete) ve 407 ( 23 Ekim 1999 tarih ve 23855 sayılı
Resmi Gazete) Seri No'lu Tahsilat Genel Tebliğleri ile de 277 Sıra No'lu Vergi
Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamındaki mükelleflerin vade tarihleri 17/8/1999
ile 1/11/1999 tarihleri (bu tarihler dahil) arasına rastlayan her türlü vergi,
harç, fon ve paylar ile bunların ferileri ve cezalarının ödeme sürelerinin
vadelerinin bitim tarihinden itibaren mücbir sebep halinin ortadan kalktığı
tarihin mesai saati bitimine kadar uzatılması uygun görülmüştü.
Diğer taraftan, 12/11/1999
tarihinde Bolu ve çevresinde meydana gelen deprem nedeniyle Bolu ve Düzce
İllerinin merkez ve ilçelerinde bulunan mükelleflerin durumu da 12/11/1999
tarihinden itibaren mücbir sebep hali kapsamı içerisinde değerlendirilmiştir.
Bu mükelleflerin, 12/11/1999 tarihinden sonraya rastlayan beyannameleri verme
ve bu beyannameler üzerinden tahakkuk edecek vergileri ödeme süreleri mücbir
sebep halinin sona erdiği tarihe kadar uzamış bulunmaktadır.
Bu Tebliğde, mücbir sebep
hali sona eren mükellefler, bunların beyanname verme ve ödeme süreleri ile 277
Sıra No'lu Vergi Usul Kanunu Genel
Tebliğinin 3 üncü bölümünde belirtilen konulara ilişkin olarak yapacakları
işlemler açıklanmıştır.
1.
Mücbir Sebep Hali Sona Eren Mükellefler
Depremin yol açtığı
hasarlar, il ve ilçeler itibariyle farklı boyutlarda meydana gelmiştir. Ayrıca
mükellefiyeti yukarıda sayılan il ve ilçeler dışında bulunan mükellefler de
depremden çeşitli biçimlerde etkilenmiştir. Bu hususlar göz önünde
bulundurularak mücbir sebep hali devam eden il merkezleri ve ilçeler esas
alınmak suretiyle mücbir sebep hali sona eren mükellefler aşağıdaki şekilde
belirlenmiştir.
Gelir veya kurumlar vergisi
yönünden mükellefiyet kaydı; Sakarya, Bolu ve Düzce İllerinin merkezi ve
İlçeleri ile Kocaeli İlinin Gölcük ve Karamürsel İlçeleri dışında
bulunan mükelleflerden bu Tebliğin yayım tarihine (21 Aralık 1999) kadar faaliyetine başlamış veya öteden beri
faaliyetine devam etmekte olanlar için(Vergi Usul Kanununun 14 üncü maddesi
hükmü dikkate alınarak) 10/1/2000 tarihinde, faaliyetine bu tarihten
sonra başlayanlar için faaliyete başladıkları tarih itibariyle, mücbir sebep
hali sona ermektedir. Mücbir sebebin sona erdiği yerlerde deprem nedeniyle
faaliyetine başlayamamış mükellefler için mücbir sebep hali faaliyetlerine
yeniden başladıkları tarihe kadar devam edecektir.
Şu kadar ki hiçbir şekilde
faaliyetlerini sürdürmeyecek mükelleflerin durumu işi bırakma sayılması
nedeniyle bunlar Vergi Usul Kanununun 115 inci maddesi kapsamında
değerlendirilerek gerekli işlemler yapılacaktır.
Mücbir sebep hali devam eden
mükelleflerin herhangi bir bildirimde bulunmalarına gerek bulunmamaktadır.
a) Beyanname Verme Süresi
Mücbir sebep hali sona eren
mükellefler, mücbir sebep halinin başladığı 17/8/1999 tarihi ile sona erdiği
10/1/2000 tarihleri arasında verilmesi gereken beyannamelerini; 11/1/2000
tarihine (bu tarih dahil) işlemeyen sürenin eklenmesi ile bulunacak beyanname
verme süresi içinde vereceklerdir.
Buna göre;
i. Temmuz/1999 dönemine ilişkin olup,
20/8/1999 tarihi mesai saati sonuna kadar verilmesi gereken muhtasar beyannamenin
14/1/2000 tarihi mesai saati sonuna kadar,
ii. Temmuz/1999 dönemine ilişkin olup,
25/8/1999 tarihi mesai saati sonuna kadar verilmesi gereken katma değer vergisi
beyannamesinin 19/1/2000 tarihi mesai saati sonuna kadar,
iii. Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım ve
Aralık/1999 dönemlerine ilişkin muhtasar beyannamelerin 30/1/2000 (bu tarihin
tatile rastlaması nedeniyle 31/1/2000) tarihi mesai saati sonuna kadar,
iv. Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım ve
Aralık/1999 dönemlerine ilişkin katma değer vergisi beyannamelerinin 4/2/2000
tarihi mesai saati sonuna kadar,
v. 1999 yılı üçüncü geçici vergi dönemine
ilişkin olarak 15/11/1999 tarihi mesai saati sonuna kadar verilmesi gereken
geçici vergi beyannamesinin 24/2/2000 tarihi mesai saati sonuna kadar,
verilmesi gerekmektedir. Bu
süreler içerisinde verilen beyannamelerin kanuni süreleri içerisinde verilmiş
sayılacağı tabiidir.
Beyanname verme süreleri
mücbir sebep halinin devam ettiğinin kabul edildiği süreye rastlayan diğer
beyannamelerde de beyanname verme süreleri yukarıda açıklandığı şekilde
hesaplanacaktır.
b) Ödeme Süresi
Mücbir sebep hali sona eren
mükelleflerin, bu beyannamelerine göre tahakkuk edecek vergilerini de beyanname
verme süresi içinde ödemeleri gerekmektedir. Ancak mücbir sebep halinin devam
ettiği süre içinde verilmesi gereken beyannameler üzerine tahakkuk eden
vergilerin aynı süre içinde ödenmesi mükellefleri zor durumda bırakabilecektir.
Bu nedenle, Doğal Afetlerde
Yapılacak Yardımların Düzenlenmesi ile Vergilerin Ödeme Sürelerinin
Uzatılmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 576 Sayılı Kanun
Hükmünde Kararnamenin (bkz. 28 Eylül 1999, 99/086 sayılı sirkükerimiz) Maliye
Bakanlığı’na verdiği yetkiye istinaden; beyanname verme süreleri mücbir sebep
halinin devam ettiği süre içinde kalan vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak
verilecek beyannameler üzerine tahakkuk edecek vergi, fon ve payların ödeme
süreleri belirlenerek daha sonra bir Tebliğle duyurulacaktır.
c) 406 ve 407 Seri No'lu
Tahsilat Genel Tebliğleri ile Ödeme Süresi Uzatılan Vergilerin Ödeme Süresi
Doğal Afetlerde Yapılacak
Yardımların Düzenlenmesi ile Vergilerin Ödeme Sürelerinin Uzatılmasına ve Bazı
Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 576 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin
Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye istinaden; 406 ve 407 Seri No'lu Tahsilat
Genel Tebliğlerinde belirtilen yerlerde mükellefiyet kaydı bulunan
mükelleflerin, vade tarihi 17/8/1999 ile 1/11/1999 tarihleri (bu tarihler
dahil) arasına rastlayan her türlü vergi, harç, fon ve paylar ile bunların
ferileri ve cezalarının ödeme süresi de vadelerinin bitim tarihinden itibaren
bu yerlerde mücbir sebep halinin ortadan kalktığı tarihin mesai saati bitimine
kadar uzatılmıştı.
Bu Tebliğle mücbir sebep
hali sona erdiği belirtilen mükelleflerin, anılan Tebliğlerle ödeme süreleri
uzatılan ve Vergi Usul Kanununun 115 inci maddesine göre terkin kapsamına
girmeyecek vergilerinin 11/1/2000 tarihi mesai saati bitimine kadar ödenmesi
gerekmekle birlikte, ödemede zor duruma düşmemeleri için ödeme süreleri daha
sonra belirlenerek duyurulacaktır.
2.
Afete Uğrayan Ticari Malların Kıymet Takdiri
Vergi Usul Kanununun 278
inci maddesi uyarınca tabii afetler yüzünden iktisadi kıymetlerinde önemli bir
azalış olan emtianın emsal bedeli ile değerlenmesi ve aynı Kanunun 267 nci
maddesine göre de emsal bedelinin takdir komisyonunca takdir edilmesi
gerekmektedir. Emtiası zarar gören mükelleflerce vergi dairelerine yapılan
müracaatlar, süratle takdir komisyonlarına intikal ettirilecek, komisyonlar bu
işleri öncelikli ve ivedi olarak görüşecekler ve komisyonların belirlediği
bedellere göre mükelleflerce zarar kaydı yapılabilecektir.
3.
Fevkalade Amortisman
Depremden zarar gören
amortismana tabi iktisadi kıymetler için Maliye Bakanlığı’nca genel bir
amortisman oranı belirlenmemesi nedeniyle amortismana tabi iktisadi kıymetleri
zarar gören mükelleflerin vergi dairesine fevkalade amortisman oranı
belirlenmesi talebi ile başvurmaları gerekmektedir.
Bu başvurular süratle takdir
komisyonlarına intikal ettirilerek söz konusu kıymetlerin değerleri takdir
edilecektir. Komisyonlar bu işleri öncelikli ve ivedi olarak görüşeceklerdir.
4.
Defter ve Belgeleri Tabii Afet Nedeniyle Zayi Olanlar
Tabii afet nedeniyle defter
ve belgeleri zayi olan mükelleflerin, durumu Türk Ticaret Kanunun 68 inci
maddesi uyarınca yetkili mahkeme kararı ile belgelemeleri gerekmektedir. Ancak
bu hükmün uygulanmasıyla ilgili olarak 7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler
Dolayısıyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanunda Değişiklik
Yapılması Hakkında 574 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bu Kanuna eklenen
Geçici 15 inci madde uyarınca 17 Ağustos 1999 tarihinde vuku bulan depremde;
- Türk Ticaret Kanununa ve Vergi Usul
Kanununa göre tutulması ve tasdiki zorunlu defterleri ile kullanmak
mecburiyetinde bulunduğu belgelerini kaybeden mükellefler durumu öğrendikleri
tarihten itibaren 2 ay içinde yetkili mahkemeden kendilerine bu durumu tespit
eden bir belge verilmesini isteyebileceklerdir.
- Bunun yanı sıra tabii afete uğrayan
yerlerde bulunan mükellefler, defter ve belgelerinin zayi olduğuna ilişkin
belgeyi dilerlerse il veya ilçe idare kurullarından da alabileceklerdir. Bu
şekilde alınan belgeler de yetkili mahkemeden alınmış belge sayılacaktır.
Deprem nedeniyle defterleri
zayi olan mükellefler, mücbir sebebin sona erdiği tarihten itibaren en geç 15
gün içinde yeni defter tasdik ettirerek bu defterleri tutacaklardır.
5.
Defter ve Belgeleri Zayi Olanların Gelir veya Kurumlar Vergisi Matrahlarının
Tespiti
Deprem nedeniyle defter ve
belgeleri zayi olan mükelleflerin 1999 yılına ilişkin gelir veya kurumlar
vergisi matrahları takdir komisyonlarınca belirlenecektir.
6.
Katma Değer Vergisi
a) Vergi İndirim ve İadesi
Katma Değer Vergisi
Kanununun 29/4 üncü maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye dayanılarak,
deprem nedeniyle defter ve belgelerinin zayi olduğunu 4üncü bölümde
belirtildiği şekilde ispat eden mükelleflerin defter ve belgelerini ibraz
edememeleri nedeniyle indirimleri red edilmeyecektir. Bu mükelleflerin nakden
veya mahsuben talep ettikleri katma değer vergisi iadeleri, iade talebi ile
ilgili alış ve giderlere ait katma değer vergilerinin satıcılar tarafından
beyan edilip ödendiğinin (satıcının defter ve belgelerinin zayi olması halinde
ilgili dönemde verginin ödendiğinin satıcının bağlı olduğu yer vergi dairesi
kayıtlarıyla veya satıcının ibraz ettiği tahakkuk fişleriyle) ispatına bağlı
olarak yapılabilecektir.
Deprem sonucu zayi olduğu
takdir komisyonlarınca tespit olunan mallara ilişkin olarak yüklenilip önceki
dönemlerde indirim konusu yapılan katma değer vergileri ile ilgili olarak Katma
Değer Vergisi Kanununun 30/c maddesine göre işlem yapılmayacak, diğer bir ifade
ile bu mallarla ilgili olup önceki dönemlerde indirilen katma değer vergileri
düzeltme yoluyla mükelleflerden istenilmeyecek, henüz indirilememiş olan katma
değer vergileri ise takip eden dönemlerde indirilebilecektir.
b) Katma Değer Vergisi
Matrahının Tespiti
Deprem sonucunda defter ve
belgelerinin zayi olduğunu 4üncü bölümde belirtildiği şekilde ispat eden ve
afetin meydana geldiği dönem matrahının tespiti için vergi dairesine müracaat
eden mükelleflerin;
- Afetin meydana geldiği dönem matrahının
takdir edilerek hesaplanan katma değer vergisi tutarlarının belirlenmesinde,
1999 yılı içinde afetin meydana geldiği tarihten önceki dönemlerde verilen
katma değer vergisi beyannamelerinin "matrahın oranlara göre
dağılımı" bölümünde yer alan tutarlar (farklı katma değer vergisi oranları
dikkate alınarak) gözönünde bulundurulacaktır.
- İndirilecek katma değer vergisi tutarının
tespitinde, alış ve giderlerin tabi olduğu katma değer vergisi oranları da
dikkate alınarak, yukarıda belirlenen matrahlar ve faaliyetin özelliğinin göz
önüne alınacağı tabiidir.
- Mükellefin bir önceki dönem katma değer
vergisi beyannamesinde yer alan "sonraki dönemlere devreden katma değer
vergisi" bulunması ve durumun vergi dairesinden alınan tahakkuk fişi ile
belgelenmesi halinde, devreden bu vergi de indirim olarak dikkate alınacaktır.
Yerverilen konularda ek
bilgi istenildiğinde bizimle temasa geçmenizi rica ederiz.
Saygılarımızla,
SİGMA
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.
FV